Onderwijs: evaluatie van een jaar lesgeven

Hierna volgt mijn analyse over een jaar lesgeven. Het is de analyse van een syteem, niet het proces van een school of haar medewerkers.

Juni komt er aan. De examens staan voor de deur. Er zijn voor mij nog twee normale lesdagen, en dan zit mijn eerste schooljaar er bijna op. Tijd voor een evaluatie.

Het onderwijs is een aparte wereld. Met eigen regels en gewoonten. Je komt er ook niet zomaar binnen. De meeste beginnende leerkrachten hebben een bepaalde band met hun school: het zijn oud-leerlingen of familieleden van het personeel. Voor vakken of uren die niet ingevuld geraken, worden wel buitenstaanders gedropt in het systeem. Zelf ben ik op een voor mij typische wijze binnen geraakt. Op een dag, eind augustus vorig jaar, besloot ik alle scholen in Gent te bellen. Mijn school nodigde mij uit voor een gesprek, en een paar dagen later stond ik voor de klas.

De officiële reden voor mijn aanwerving klonk als volgt: er waren twee jongere kandidaten, beiden familieleden van leerkrachten op de school. Omdat de directie geen keuze wou maken tussen beide kandidaten, kreeg ik de job. Volgens die verklaring werd ik dus niet gekozen omwille van mijn capaciteiten, maar enkel en alleen omdat ze geen keuze wilden maken tussen de beide andere kandidaten. Dat is een typisch voorbeeld van onderwijsdenken. In realiteit hebben ze mij gekozen om twee redenen, omdat ik meer werk ervaring had dan de andere kandidaten, die pas afgestudeerd waren, én omdat ze geen keuze wilden maken tussen de kandidaten. In hun motivatie daarentegen, hebben ze nooit, zelfs nu op het einde van het schooljaar niet, verwezen naar het verschil in ervaring of persoonlijke capaciteiten van de kandidaten.

Het van start gaan was niet eenvoudig. Ik had wel een informatie brochure gekregen, maar dat stelde niet zoveel voor. Een school bestaat uit héél veel formele én informele regels. Dat heb ik pas nog uitgelegd aan de directeur, toen hij me vroeg of de school genoeg communiceerde en informeerde. Zelfs staan ze daar niet meer bij stil, en zouden ze verbaasd staan moest iemand daar een analyse van maken.

Het lesgeven zelf was even wat zoeken, maar je krijgt genoeg feedback van de leerlingen om snel een eigen stijl te ontwikkelen. Het voorbereiden van de lessen viel wel erg tegen. Voor een lesopdracht van 9 uur, heb ik toch gemiddeld 10 uur extra werk gehad per week. In praktijk betekende dat dus veel weekend- en avondwerk, aangezien ik nog 3 dagen voltijds als bediende werk. Ik heb echt nog nooit in mijn leven zo hard moeten werken.

En op school vinden ze dat normaal. Ik heb van de directie geen enkele keer een compliment gekregen hiervoor. Het was niet evident om in zo een gestructureerd systeem te stappen, lessen op tijd klaar te hebben en mee te draaien in de draaimolen zonder er soms uit te vliegen.

De school verwacht dat alles perfect verloopt, zonder uitschuivers. Als leerkracht steek je soms veel tijd en energie in projecten. Het zou dan aangenaam zijn om hiervoor individueel of als groep "beloond" te worden. Het enige wat ik van de directie gezien heb, is dat ze ons werk gecheckt hebben op mogelijke foutjes. Is het dan zo moeilijk om is naar de positieve kanten van het verhaal te kijken? Naar de personen die zo veel energie gestoken hebben om iets te realiseren? Als voorbeeld zou ik mijn laatste uitstap naar het justitiepaleis willen geven. Op het programma stonden een uniek bezoek binnen het gebouw (wapenkamer, drugskamer), het bijwonen van een assisenproces met inleiding door de voorzitter en een rondleiding gegeven door advocaten. Het samenstellen van deze dag heeft behoorlijk wat tijd gekost, vooral voor mijn collega. Zelf heb ik uren gebeld en gefaxt om de rondleiding geregeld te krijgen. Een complimentje hebben we niet gekregen, erger, mijn collega is op het matje geroepen bij de directie. Omdat we beiden afwezig waren die voormiddag, betekende dit voor een bepaalde klas 3 uur studie. En omdat een collega van ons ziek was, liep dit op tot een volledige voormiddag studie. We hadden beiden een verantwoorde taak voorzien voor deze klas, maar toch kwam er commentaar. Dat het niet verantwoord was dat we beiden afwezig waren. Over de verantwoorde taak én de unieke dag die we onze leerlingen bezorgd hebben, heb ik echter niets gehoord.

Het schooljaar is nu bijna voorbij en ook ik ben geëvalueerd. Een pedagogisch begeleider (iemand van het katholiek onderwijs binnen mijn vakgebied) heeft een les bijgewoond. Achteraf kreeg ik een evaluatie op het kantoor en in het bijzijn van de directeur. De begeleider is een aangename persoonlijkheid die op een constructieve manier commentaar geleverd heeft. Mijn enige feedback dit jaar waar ik iets uit geleerd heb. Eén minpunt. Een les is een moment opname. En op basis van één feit kan je geen algemene conclusies trekken.

Ook met de directie heb ik vrijdag een evaluatie gehad. Veel heb ik er niet uit geleerd. Ook dit keer weer hetzelfde patroon: geen enkel compliment, alleen maar opmerkingen. Kort samengevat: tijdens mijn sollicitatiegesprek vonden ze mij pittig, en ze hadden verwacht dat ik meer toneel zou spelen voor de klas. Maar ik krijg nog een "tweede kans" volgend schooljaar.

En dat brengt mij bij mijn laatste bedenking. Ik krijg nog een kans volgend schooljaar. Ten vroegste half juli, en meest waarschijnlijk eind augustus, zal mij dit bevestigd worden. Ik vermoed dat het om een lesopdracht van 6 uur zal gaan. Via verschillende kanalen heb ik al vernomen dat 3 uur terug zou gaan naar een andere leerkracht die zelf 3 uur gaat verliezen. Dit jaar ben ik door het onderwijs betaald als beginnende leerkracht met 0 jaar anciënniteit. Of je nu 30, 40 of 50 bent, voor het onderwijs ben je een beginner. Voor pedagogische ervaring hebben ze een punt, maar wat met je vroegere werkervaring? Voor het onderwijs is die onbestaand en dus waardeloos. Concreet vertaald stelt het onderwijs mij voor de volgende situatie: vooruitzicht op een opdracht van zes uur dat waarschijnlijk pas eind augustus bevestigd zal worden. Wie in het onderwijs wil blijven heeft twee mogelijkheden: hopen op uren bij een andere school of in de pool stappen (voor mijn exotische vakken niet evident). In de praktijk is de kans op (gedeeltelijke) werkloosheid in dit scenario erg groot. De school spreekt over een tweede kans, de leerkracht mag tot einde augustus afwachten. In het onderwijs is dat normaal. Aanschuiven voor werk. Mij doet het denken aan de arbeiders voor de fabriekspoort bij het begin van de industriële revolutie.

Was het dan een negatieve ervaring? Helemaal niet. Het was lang geleden dat ik nog zoveel plezier in mijn werk heb gehad. Werken met leerlingen is onvoorspelbaar en uiteindelijk heel erg dankbaar. Mijn collega’s op school zijn de meest gemotiveerde die ik ooit binnen een werkomgeving ben tegengekomen. Ik heb ontzettend veel steun van ze gekregen en hun enthousiasme werkte aanstekelijk. Zelf heb ik ontzettend veel geleerd dit jaar. Lesgeven was een nieuwe uitdaging, en ik ben blij dat ik ze heb aangenomen.